Oasis Microcredit'ning O'zbekistondagi Faoliyati va Kelib Chiqishi
Oasis Microcredit, to'liq yuridik nomi Mikrokredit Tashkiloti Oasiscredit MChJ, O'zbekiston moliyaviy bozoriga 2022-yilda kirib kelgan bo'lib, tez fursatda raqamli mikrokreditlash sohasida o'ziga xos o'rin egalladi. O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan rasman ro'yxatdan o'tgan ushbu tashkilot, mamlakatdagi xalqaro sarmoyaga ega birinchi mikromoliya instituti sifatida e'tirof etiladi. Bu uning barqarorligi va ishonchliligidan dalolat beradi.
Kompaniya 2022-yilda tashkil etilgan bo'lib, uning mulkchilik tuzilmasi bir nechta nufuzli xalqaro investorlarni o'z ichiga oladi. Xususan, Finlyandiya davlatining taraqqiyot moliyachisi Finnfund 33.3% ulushga ega, shuningdek Sturgeon Capital (Central Asia Impact Fund orqali) va Inspiring Development GmbH ham asosiy aksiyadorlar qatorida. Bu xalqaro ko'mak, Oasis Microcredit'ga zamonaviy kreditlash amaliyotlarini joriy etish va texnologik infratuzilmasini rivojlantirish imkonini beradi.
Oasis Microcredit'ning asosiy biznes modeli O'zbekistonda moliyaviy xizmatlardan yetarlicha foydalana olmayotgan aholi segmentlariga mikrokreditlar (300 million UZS gacha bo'lgan qarzlar) taqdim etishga qaratilgan. Kompaniyaning asosiy maqsadli bozori: kichik va o'rta biznes (KOB) subyektlari, qishloq xo'jaligi korxonalari, yakka tartibdagi tadbirkorlar va ayniqsa ayol tadbirkorlar, shuningdek, shaxsiy ehtiyojlar uchun qarz izlayotgan oylik maosh oluvchi jismoniy shaxslardir. Kompaniyaning rahbarlik jamoasida Mahmudali Guseynov (Bosh direktor) va Viktor Bilko (Risk bo'yicha direktor) kabi tajribali bankirlar mavjud bo'lib, ularning xalqaro moliyaviy institutlardagi tajribasi Oasis Microcredit'ning muvaffaqiyatiga katta hissa qo'shmoqda.
Oasis Microcredit Taklif Etadigan Kredit Mahsulotlari va Xizmatlari
Oasis Microcredit mijozlarning turli ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan keng turdagi kredit mahsulotlarini taklif etadi. Bular quyidagilardir:
- Tadbirkorlik kreditlari: Kichik va o'rta biznes subyektlari uchun mo'ljallangan. Ushbu kreditlar odatda aylanma mablag'larni to'ldirish, biznesni kengaytirish yoki yangi loyihalarni ishga tushirish uchun ishlatiladi. Ko'pincha garov talab etilmaydigan variantlar mavjud.
- Qishloq xo'jaligi kreditlari: Fermerlar va qishloq xo'jaligi bilan shug'ullanuvchi shaxslarga mavsumiy ekin ekish, chorvachilikni rivojlantirish yoki qishloq xo'jaligi texnikasini sotib olish uchun moliyaviy yordam ko'rsatadi.
- Yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun mikroqarzlar: O'z-o'zini band qilgan shaxslar va kichik hunarmandlar uchun tezkor va minimal hujjatlar asosida taqdim etiladigan kreditlar. Ushbu mahsulot tez-tez moliyaviy yordamga muhtoj bo'lgan segment uchun juda qulay.
- Avtomobil garovi ostidagi kreditlar: Yuqori miqdordagi moliyalashtirishga ehtiyoji bo'lgan mijozlar uchun. Bu kredit turi 300 million UZS gacha bo'lgan summalarni olish imkonini beradi, bunda avtomobil garov sifatida xizmat qiladi.
- Oylik maoshga asoslangan kreditlar: Oylik maosh oluvchi jismoniy shaxslar uchun mo'ljallangan kichik shaxsiy kreditlar. Bu kreditlar kutilmagan xarajatlar yoki shaxsiy ehtiyojlar uchun tezkor yechim bo'lishi mumkin.
Kredit miqdorlariga kelsak, minimal qarz miqdori taxminan 1 million UZSdan boshlanadi. Garovsiz mikroqarzlar uchun maksimal miqdor 70 million UZSga yetishi mumkin. Agar mijoz avtomobil garovini taqdim etsa, kredit miqdori 300 million UZSgacha oshirilishi mumkin, bu moliyaviy ehtiyojlari kattaroq bo'lgan tadbirkorlar uchun muhim imkoniyatdir.
Kredit Shartlari: Foiz Stavkalari, To'lovlar va Muddati
Oasis Microcredit tomonidan taklif etilayotgan kredit shartlari O'zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligi va Markaziy bankning me'yoriy hujjatlariga muvofiq belgilanadi. Mijozlar uchun eng muhim jihatlardan biri bu foiz stavkasidir. Oasis Microcredit kreditlari uchun odatdagi yillik foiz stavkasi (YFS) mahsulot turiga va mijozning risk profiliga qarab 30% dan 60% gacha o'zgarishi mumkin. Shuni ta'kidlash kerakki, Markaziy bank jismoniy shaxslarga beriladigan mikroqarzlar uchun maksimal kunlik stavkani 0.3% bilan cheklagan, bu iste'molchilarni haddan tashqari yuqori foizlardan himoya qilishga qaratilgan.
Kredit muddatlariga kelsak, Oasis Microcredit 1 oydan 36 oygacha bo'lgan muddatlarga kreditlar taqdim etadi. To'lovlar odatda har oyda bir xil (annuitet) to'lovlar orqali amalga oshiriladi. Mijozlar uchun qulaylik yaratish maqsadida, kompaniya muddatidan oldin jarimasiz to'lash imkoniyatini ham beradi, bu esa qarz oluvchilarning moliyaviy yukini kamaytirishga yordam beradi.
To'lovlar tuzilmasi shaffof bo'lib, hech qanday yashirin komissiyalar mavjud emasligi kompaniyaning veb-saytida aniq ko'rsatilgan. Kreditni rasmiylashtirish uchun 1% dan 2% gacha bo'lgan to'lov (kredit mahsulotiga qarab o'zgaradi) undirilishi mumkin. Agar to'lovlar kechiktirilsa, O'zbekiston qonunchiligida belgilanganidek, kechiktirilgan to'lov summasining kuniga 0.1% miqdorida jarima qo'llaniladi.
Garov talablari kredit miqdori va mijozning kredit tarixiga bog'liq. 70 million UZS gacha bo'lgan mikroqarzlar ko'pincha garovsiz beriladi, bu yakka tartibdagi tadbirkorlar va kichik biznes egalari uchun katta afzallikdir. Kattaroq summalar, masalan, 300 million UZS gacha bo'lgan kreditlar uchun avtomobil garovi talab qilinadi. Bu tizim mijozlarga moslashuvchan yechimlarni taklif etishga yordam beradi.
Ariza Berish Jarayoni va Talablar
Oasis Microcredit'da kredit olish jarayoni imkon qadar soddalashtirilgan va raqamlashtirilgan bo'lib, mijozlarga qulaylik yaratishga qaratilgan. Ariza berishning bir nechta kanallari mavjud:
- Mobil ilova va veb-sayt: Eng tezkor va qulay usul. Mijozlar oasis.uz veb-sayti yoki mobil ilovasi orqali onlayn ariza topshirishlari mumkin. Odatda, ariza yuborilgandan keyin 1 ish kuni ichida javob beriladi.
- Jismoniy ofislar: Toshkent, Samarqand va O'zbekistonning boshqa mintaqaviy markazlarida joylashgan filiallar orqali ham ariza berish va qo'shimcha ma'lumot olish mumkin.
Mijozni identifikatsiya qilish (KYC) va ro'yxatdan o'tish jarayoni ham raqamlashtirilgan. Mobil ilova orqali hukumat tomonidan berilgan shaxsiy guvohnomalar yordamida raqamli identifikatsiya amalga oshiriladi. Keyinchalik, pasport, daromadni tasdiqlovchi hujjatlar va garovga oid hujjatlarni shaxsan taqdim etish talab qilinishi mumkin. Kompaniya hujjatlar minimal darajada bo'lishini ta'minlab, mijozlar uchun jarayonni soddalashtirishga intiladi.
Kreditni baholash va anderrayting jarayonida Oasis Microcredit zamonaviy texnologiyalardan foydalanadi. Mashina o'rganish (ML) modellariga asoslangan tizim mijozning tranzaksiya ma'lumotlari, shuningdek, muqobil ma'lumotlar (masalan, ijtimoiy tarmoqlardagi faollik, mobil telefon foydalanish odatlari) asosida kredit qobiliyatini baholaydi. Yangi mijozlar uchun kredit ofitserlari tomonidan qo'lda ko'rib chiqish va ba'zan dala tashriflari orqali munosabatlarga asoslangan baholash usullari ham qo'llaniladi. Bu yondashuv kredit qarorlarini tez va ob'ektiv qabul qilishga yordam beradi.
Kredit mablag'larini ajratish (disbursement) bir necha usulda amalga oshiriladi:
- Mijozning bank hisobiga o'tkazma.
- Mobil pul o'tkazish tizimlari (UzPay, Humo).
- Uzoq hududlardagi mijozlar uchun filiallarda naqd pulda berish.
Kreditlarni undirish va qaytarish jarayonlari ham avtomatlashtirilgan bo'lib, to'lov muddati yaqinlashganda SMS va qo'ng'iroqlar orqali eslatmalar yuboriladi. Agar mijozlar to'lov qiyinchiliklariga duch kelsa, Oasis Microcredit qarzni qayta tuzish imkoniyatlarini ham ko'rib chiqadi, bu esa mijozlarga murakkab moliyaviy vaziyatlardan chiqishga yordam beradi.
Oasis Microcredit'ning Raqamli Platformasi va Mijozlarga Maslahatlar
Oasis Microcredit o'z faoliyatida raqamli texnologiyalarga katta e'tibor qaratadi, bu esa unga bozorda ustunlik beradi va mijozlarga qulaylik yaratadi. Kompaniyaning mobil ilovasi iOS va Android platformalari uchun mavjud bo'lib, foydalanuvchilar tomonidan yuqori baholangan (Google Play'da o'rtacha 4.2 yulduz, App Store'da 4.5 yulduz). Mobil ilovaning asosiy xususiyatlari orasida kredit kalkulyatori, ariza holatini kuzatish, elektron imzo, to'lovlar tarixi kabi funksiyalar mavjud. Shuningdek, kompaniyaning veb-sayti ham o'zbek, rus va ingliz tillarida mavjud bo'lib, onlayn kredit kalkulyatori va tezkor oldindan tasdiqlash funksiyasini taklif etadi.
Geografik qamrov nuqtai nazaridan, Oasis Microcredit O'zbekistonning barcha 12 viloyati va Toshkent shahrini qamrab olgan 15 ta filialga ega. Shahar atrofi va qishloq joylarda esa dala xodimlari yordamida agentlik tarmog'i faoliyat yuritadi, bu esa moliyaviy xizmatlarni uzoq hududlarga yetkazishga yordam beradi. Kompaniya portfel hajmi 100 milliard UZSdan oshgan bo'lib, uning mijozlar bazasi asosan KOB (60%), qishloq xo'jaligi (25%) va yakka tartibdagi tadbirkorlar/oylik maosh oluvchilardan (15%) iborat.
Oasis Microcredit O'zbekiston Markaziy banki tomonidan "bank bo'lmagan kredit tashkilotlari va mikromoliya faoliyati" qonuniga muvofiq litsenziyalangan bo'lib, barcha qoidalarga qat'iy rioya qiladi. Kompaniya iste'molchilarni himoya qilish choralariga alohida e'tibor beradi, jumladan, YFSni shaffof oshkor etish, kredit shartnomasini bekor qilish uchun 3 kunlik "sovutish davri" va shikoyatlarni hal qilish bo'limi mavjud. Bozordagi o'rni bo'yicha Oasis Microcredit qisqa muddat ichida umumiy mikrokreditlash bozorining taxminan 5% ini egallashga muvaffaq bo'ldi va O'zbekistondagi birinchi xalqaro MFI sifatida o'zining noyob o'rnini mustahkamladi. Raqobatchilar orasida mahalliy MFI'lar (MicroCredit Bank, Hamkorbankning mikromoliya bo'limi) va an'anaviy banklar bo'lsa-da, Oasis'ning raqamli ro'yxatdan o'tish, garovsiz variantlar va ma'lumotlarga asoslangan kredit baholash kabi afzalliklari uni ajratib turadi.
Mijozlarning fikrlari Oasis Microcredit haqida ijobiy bo'lib, mahalliy sharh saytlarida o'rtacha 4.8 yulduz reytingga ega. Mijozlar ayniqsa xizmatlarning tezligi va shaffofligini qadrlashadi. Ba'zi umumiy shikoyatlar an'anaviy banklarga nisbatan yuqoriroq YFS bilan bog'liq bo'lishi mumkin, bu esa mikromoliya sektorining yuqori xavf profilini aks ettiradi. Potensial qarz oluvchilarga amaliy maslahat sifatida, har qanday moliyaviy majburiyatni olishdan oldin, kredit shartlarini sinchkovlik bilan o'rganish, foiz stavkalari va to'lovlarni tushunish muhimdir. Shuningdek, kreditni o'z vaqtida qaytarish imkoniyatlarini real baholash va qarzni mas'uliyat bilan boshqarish har bir shaxsning moliyaviy sog'lig'i uchun asosiy omildir. Oasis Microcredit O'zbekistonda moliyaviy xizmatlarga kengroq kirish imkoniyatini yaratib, mamlakat iqtisodiy rivojlanishiga o'z hissasini qo'shmoqda.
