Payme: O'zbekistondagi Raqamli Moliyaviy Xizmatlar Yetakchisi
Payme, yuridik nomi LLC Inspired bo'lib, O'zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligida ro'yxatdan o'tgan. Bu kompaniya O'zbekiston Markaziy Banki tomonidan 2020-yilda “To'lovlar va to'lov tizimlari to'g'risida”gi qonunga muvofiq doimiy to'lov tashkiloti litsenziyasiga ega bo'lgan. Ushbu litsenziya uning moliyaviy xizmatlar sohasidagi qonuniy faoliyatini kafolatlaydi.
Kompaniya 2011-yilda Paycom nomi bilan tashkil etilgan bo'lib, 2016-yilda Payme Business deb qayta nomlangan. 2019-yil aprel oyida TBC Bank Group PLC kompaniyaning 51% ulushini sotib olgan. Shunga qaramay, asoschilar Ro'zmatov S.N., Xodjayev B.R. va Ziyayev F.G. TBC Bankning asosiy ulushiga ega bo'lishiga qaramay, boshqaruvda o'z ulushini saqlab qolishgan.
Payme o'zining biznes modelida ikkita asosiy yo'nalishga e'tibor qaratadi: to'lov shlyuzi va iste'mol kreditlari. To'lov shlyuzi jismoniy shaxslar o'rtasida pul o'tkazish (P2P), kommunal to'lovlarni amalga oshirish va savdo nuqtalarida to'lovlarni qabul qilish xizmatlarini o'z ichiga oladi. Uning "Payme Nasiya" deb nomlanuvchi "Hozir sotib ol, keyin to'la" (BNPL) va bo'lib to'lash kreditlari O'zbekiston bo'ylab jismoniy savdo nuqtalarida xarid qilishni istagan iste'molchilarga mo'ljallangan. Kompaniyaning asosiy rahbarlari orasida asoschi va boshqaruvchi Sarvar Ruzmatov, Biznesni rivojlantirish va tadqiqot direktori Abdul-Azadov A.A. va Bosh texnologiyalar ofitseri Geverges O.O. mavjud bo'lib, TBC Bank Group PLC Bosh ijrochi direktori Vaxtang Butsxrikidze tomonidan ham nazorat qilinadi.
Payme Kredit Mahsulotlari va Xizmatlari: "Nasiya" va Boshqa Imkoniyatlar
Payme o'z foydalanuvchilariga bir qator moliyaviy xizmatlar, jumladan, kredit mahsulotlarini taklif etadi. Ular orasida eng mashhuri Payme Nasiya (BNPL) xizmatidir. Bu xizmat savdo nuqtalarida amalga oshirilgan xaridlar uchun bo'lib to'lash imkoniyatini beradi, bunda oldindan hech qanday to'lov talab qilinmaydi.
Payme Nasiya (BNPL) xizmatining asosiy shartlari:
- Kredit turi: Oldindan to'lovsiz, savdo nuqtalarida xaridlar uchun bo'lib to'lash imkoniyati.
- Kredit miqdori: Bitta tranzaksiya uchun 50 million so'mgacha (taxminan 4 600 AQSH dollari) miqdorida.
- Muddat: 1 oydan 24 oygacha bo'lgan moslashuvchan to'lov jadvali.
- Foiz stavkasi/APR: Iste'molchi uchun 0% (xizmat ko'rsatuvchi savdo nuqtasi tomonidan moliyalashtiriladi).
- Komissiyalar: Qarz oluvchi uchun hech qanday ajratish yoki ishlov berish komissiyalari mavjud emas. Savdo nuqtalari xizmat haqi to'laydi (tasdiqlanmagan ma'lumot).
- Garov: Talab qilinmaydi. Faqat O'zbekiston pasporti/ID kartasi va faol Humo/Uzcard bank kartasi zarur.
Bundan tashqari, Payme platformasi hamkor banklar tomonidan taqdim etiladigan ta'minlanmagan shaxsiy va kichik biznes kreditlari (unverified) bo'yicha takliflarni ham birlashtiradi. Bu kreditlarning shartlari va foiz stavkalari har bir hamkor bankning siyosatiga qarab farq qiladi. Bu Payme'ni nafaqat o'z mahsulotlari bilan, balki boshqa moliyaviy institutlar bilan ham hamkorlik qiluvchi keng qamrovli platformaga aylantiradi.
To'lovlar va Komissiyalar:
- Kechikish uchun jarimalar: Shartnomada belgilangan (tasdiqlanmagan). Potensial qarz oluvchilarga kredit shartnomasini diqqat bilan o'qib chiqish tavsiya etiladi.
- Ishlov berish komissiyalari: BNPL uchun bekor qilingan. Hamkor banklar orqali olinadigan kreditlar banklarning komissiya jadvallariga muvofiq bo'ladi.
Ariza Berish Jarayoni va Kredit Baholash Mexanizmlari
Payme orqali kredit olish jarayoni raqamli va qulay tarzda amalga oshiriladi. Foydalanuvchilar bir nechta kanallar orqali ariza berishlari mumkin.
Ariza kanallari:
- Mobil ilova: iOS va Android qurilmalari uchun mavjud bo'lib, 10 milliondan ortiq yuklab olingan va Google Play'da 4.6 yulduzli reytingga ega.
- Veb-sayt: payme.uz orqali to'liq xizmat ko'rsatuvchi portal.
- Do'kon ichidagi savdo nuqtalari: "Payme GO" QR yechimlari orqali to'g'ridan-to'g'ri xarid nuqtasida.
Identifikatsiya (KYC) va ro'yxatdan o'tish:
Ariza berish uchun O'zbekiston fuqarolik pasporti/ID kartasi talab qilinadi va bank kartasi ilovaga ulanishi lozim. Hujjatlarni avtomatlashtirilgan tekshirish va mobil OTP (bir martalik parol) orqali tasdiqlash jarayoni qo'llaniladi, bu jarayonni tez va xavfsiz qiladi.
Kredit baholash va tasdiqlash:
Payme o'zining shaxsiy kredit baholash modelini qo'llaydi, u quyidagilarni o'z ichiga oladi:
- Payme ilovasidagi tranzaksiya tarixi.
- Uchinchi tomon kredit byurosi ma'lumotlari (tasdiqlanmagan).
- Savdo nuqtalari savdo ma'lumotlari (BNPL uchun).
Bu kompleks yondashuv har bir foydalanuvchining to'lov qobiliyatini aniq baholash imkonini beradi.
Pul mablag'larini ajratish va undirish:
Kredit tasdiqlangandan so'ng, pul mablag'lari ilova ichida darhol ajratiladi. Savdo nuqtalariga to'lov TBC Bankning moliyaviy tizimlari orqali amalga oshiriladi. Kreditni qaytarish avtomatik ravishda ulangan kartalardan yechib olish orqali yoki ilova ichida qo'lda, shuningdek savdo nuqtalarida amalga oshirilishi mumkin. To'lov kechikkan holatlarda avtomatlashtirilgan eslatmalar, ilova ichida bildirishnomalar yuboriladi; to'lovni amalga oshirmagan hisoblar uchun tashqi kollektor xizmatlari jalb qilinishi mumkin (tasdiqlanmagan).
Mobil Ilova va Texnologik Imkoniyatlar: Foydalanuvchi Tajribasi
Payme o'zining kuchli mobil ilovasi bilan ajralib turadi, bu ilova foydalanuvchilarga keng ko'lamli moliyaviy xizmatlarni qulay tarzda boshqarish imkonini beradi.
Platformalar va reyting:
Payme ilovasi iOS va Android platformalarida mavjud. U Google Play'da 720 mingdan ortiq sharh asosida o'rtacha 4.6 yulduzli yuqori reytingga ega, bu uning foydalanuvchilar tomonidan yuqori baholanganligini ko'rsatadi.
Asosiy funksiyalar:
- P2P o'tkazmalar: Jismoniy shaxslar o'rtasida tezkor pul o'tkazmalari.
- QR-to'lovlar: Savdo nuqtalarida QR kod orqali tez va qulay to'lovlar.
- Kommunal va boshqa to'lovlar: Kommunal xizmatlar, mobil aloqa, internet va boshqa ko'plab to'lovlarni amalga oshirish.
- Xarajatlar tahlili: Foydalanuvchilarning moliyaviy xarajatlarini kuzatish va tahlil qilish imkoniyati.
- Payme People sodiqlik dasturi: Doimiy foydalanuvchilar uchun bonuslar va chegirmalar.
Veb-sayt va raqamli mavjudlik:
payme.uz veb-sayti to'liq xizmat ko'rsatuvchi portal bo'lib, mobil ilovaning asosiy funksiyalarini takrorlaydi. Kompaniya LinkedIn va X (sobiq Twitter) kabi ijtimoiy tarmoqlarda faol bo'lib, o'z yangiliklari va yangilanishlari haqida muntazam ma'lumot beradi.
Geografik qamrov va mijozlar bazasi:
Payme raqamli kanallar orqali butun mamlakat bo'ylab xizmat ko'rsatadi. Uning platformasiga 20 000 dan ortiq savdo nuqtalari ulangan. 2023-yil holatiga ko'ra, kompaniyaning ro'yxatdan o'tgan foydalanuvchilari soni 5.5 milliondan oshgan, oylik faol foydalanuvchilar soni esa taxminan 3 millionni tashkil etadi. Mijozlar bazasi keng chakana segmentni qamrab oladi, yoshlar va shaharlardagi kichik va o'rta biznes vakillarining qiziqishi ortib bormoqda.
Bozordagi O'rni, Raqobatchilar va Potensial Qarz Oluvchilar Uchun Maslahatlar
Payme O'zbekistonning elektron to'lovlar bozorida yetakchi o'rinni egallaydi. 5.5 million ro'yxatdan o'tgan foydalanuvchisi bilan u Click (3.3 million foydalanuvchi) kabi raqobatchilardan ustunlik qiladi.
Bozor ulushi va raqobatchilar:
Payme nafaqat Click, balki Uzum, Oson va milliy Humo/Uzcard to'lov tizimlari bilan ham raqobatlashadi. Ammo, uning BNPL xizmatining integratsiyasi, P2P o'tkazmalari uchun nol komissiya va sodiqlik dasturi, shuningdek TBC Bank ekotizimi bilan sinergiya uni boshqa raqobatchilardan ajratib turadi.
O'sish va kengayish:
Payme o'z faoliyatini kengaytirishda davom etmoqda. 2025-yilda premium xizmatlarni o'z ichiga olgan Payme Plus obunasi ishga tushirilishi rejalashtirilgan. Shuningdek, kichik va o'rta biznes uchun TBC Business raqamli bank xizmatlarini rivojlantirishga ham e'tibor qaratilmoqda. Kompaniya TBC Bank Uzbekistan, Yandex Plus va Setanta Sports kabi yirik hamkorlar bilan hamkorlik qiladi.
Foydalanuvchi sharhlari va mijozlarga xizmat ko'rsatish:
Mobil ilovaning Google Play'dagi yuqori reytingi (4.6 yulduz) foydalanuvchilarning qulaylik va past komissiyalar uchun minnatdorligini ko'rsatadi. Umumiy shikoyatlar orasida vaqti-vaqti bilan ilova ishidagi uzilishlar va mijozlarga xizmat ko'rsatish tezligi (tasdiqlanmagan) qayd etilgan. Payme 24/7 rejimida ilova ichida yordam va savdo nuqtalari uchun yordam liniyalarini taklif etadi.
Regulyator maqomi va muvofiqlik:
Payme 2020-yildan boshlab O'zbekiston Markaziy Banki tomonidan berilgan doimiy litsenziya asosida faoliyat yuritadi. U "To'lovlar va to'lov tizimlari to'g'risida"gi qonun (2019-yil, № 578-son) doirasida nazorat qilinadi. Kompaniya AML/CFT (pul yuvishga qarshi kurash/terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurash) va PCI DSS (to'lov kartasi ma'lumotlarining xavfsizligi standarti) standartlariga rioya qiladi, shuningdek davriy auditlar o'tkaziladi (tasdiqlanmagan). Hozirgacha Payme'ga nisbatan hech qanday jamoatchilikka oshkor qilingan jazo yoki majburlash choralari qo'llanilmagan. Iste'molchilarni himoya qilish uchun shaffof narxlar, ilova ichida nizolarni hal qilish va ma'lumotlarni shifrlash kabi choralar qo'llaniladi.
Potensial qarz oluvchilar uchun amaliy maslahatlar:
Agar siz Payme orqali kredit olishni yoki uning boshqa xizmatlaridan foydalanishni rejalashtirayotgan bo'lsangiz, quyidagilarga e'tibor berishingizni tavsiya qilamiz:
- Shartnomani diqqat bilan o'qing: Kredit shartnomasining barcha shartlarini, ayniqsa kechikish uchun jarimalar va boshqa potentsial to'lovlarni tushunib oling.
- To'lov qobiliyatini baholang: Qarzni o'z vaqtida qaytarish uchun o'z moliyaviy imkoniyatlaringizni real baholang.
- Ilovani o'rganing: Payme mobil ilovasining barcha funksiyalarini o'zlashtiring, xususan, to'lovlar tarixi va xarajatlar tahlili vositalaridan foydalaning.
- Xavfsizlikka e'tibor bering: Shaxsiy ma'lumotlaringiz va bank kartangiz ma'lumotlarini himoya qilish uchun mobil ilova xavfsizlik sozlamalarini tekshiring.
- Savollarni bering: Agar biror narsa tushunarsiz bo'lsa, Payme'ning mijozlarga xizmat ko'rsatish bo'limiga murojaat qilishdan tortinmang.
Payme O'zbekistonda raqamli moliyaviy xizmatlarni rivojlantirishga muhim hissa qo'shmoqda. Uning BNPL mahsulotlari va keng to'lov imkoniyatlari zamonaviy iste'molchilar uchun qulaylik yaratadi. Biroq, har qanday moliyaviy mahsulotda bo'lgani kabi, qaror qabul qilishdan oldin barcha shartlarni va o'z moliyaviy imkoniyatlaringizni sinchkovlik bilan baholash muhimdir.
