Uzum

Uzum Kompaniyasi: Oʻzbekistondagi Umumiy Koʻrinish va Tarixi

Uzum 2022-yilda tashkil topganiga qaramay, Oʻzbekistonning raqamli iqtisodiyotida juda tezkorlik bilan yetakchi oʻrinni egalladi. Kompaniya raqamli ekotizim sifatida elektron tijorat, fintech va raqamli bank xizmatlarini oʻzida mujassam etgan holda, har oy 17 milliondan ortiq faol foydalanuvchiga xizmat koʻrsatadi. Bu esa mamlakatning deyarli yarim kattalar aholisini qamrab oladi.

Kompaniyaning huquqiy nomi Uzum Holding Ltd. boʻlib, u Abu Dabida roʻyxatdan oʻtgan, ammo Oʻzbekistonning moliyaviy qonunlari, xususan, Raqamli bank faoliyatini tartibga soluvchi ABFI litsenziyasi asosida ishlaydi. Uzumning asoschilari Djasur Djumaev (bosh direktor) va Nikolay Seleznev (strategiya va biznesni rivojlantirish boʻyicha direktor) hisoblanadi. Kompaniya xususiy mulk boʻlib, yaqinda 2025-yil avgustida Tencent va VR Capital tomonidan 65.5 million AQSH dollari miqdoridagi moliyalashtirishni jalb qildi, bu esa kompaniyaning qiymatini 1.5 milliard AQSH dollariga baholadi.

Uzumning biznes modeli bir nechta asosiy yoʻnalishlarni birlashtiradi: Uzum Market orqali 1.5 milliondan ortiq mahsulot turlarini keyingi kun yetkazib berish xizmati; Uzum Tezkor orqali restoranlar va doʻkonlardan tezkor yetkazib berish; Uzum Bank orqali raqamli bank xizmatlari, jumladan, Visa debet kartalari va kredit liniyalari; Uzum Nasiya orqali BNPL (hozir xarid qil, keyin toʻla) va taʼminlanmagan kreditlar; shuningdek, Uzum Business va Avto platformasi orqali Kichik va Oʻrta Biznes (KOB) xizmatlari. Kompaniyaning asosiy maqsadli bozori bank xizmatlaridan kam foydalanuvchi aholi qatlami va KOB segmentlari hisoblanadi.

Uzum tomonidan Taqdim Etilayotgan Kredit Mahsulotlari va Moliyaviy Xizmatlar

Uzumning moliyaviy xizmatlari orasida eng muhimi Uzum Nasiya platformasi orqali taqdim etiladigan qarz mahsulotlaridir. Bu platforma ikkita asosiy kredit turini taklif etadi: boʻlib-boʻlib toʻlash (BNPL) va qisqa muddatli, taʼminlanmagan kreditlar. Bu mahsulotlar Oʻzbekiston aholisining turli ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan.

Kredit turlari va shartlari:

• Kredit turlari: Boʻlib-boʻlib toʻlash (BNPL) va qisqa muddatli, taʼminlanmagan isteʼmol kreditlari. BNPL xizmati Uzum Marketda xaridlar uchun juda qulay boʻlib, mijozlarga mablagʻni bir nechta oylik toʻlovlarga boʻlib toʻlash imkonini beradi.
• Kredit miqdorlari: 1 000 soʻmdan 50 million soʻmgacha boʻlgan miqdorlarda kreditlar taklif etiladi. Bu miqdorlar kichik xaridlardan tortib, yirikroq ehtiyojlarni qondirishgacha yetarli boʻlishi mumkin.
• Foiz stavkalari (Yillik Foiz Stavka – YFS): Onlayn manbalarga koʻra, yillik foiz stavkasi 24% dan 36% gacha oʻzgarishi mumkin. Bu stavkalar mijozning kredit tarixi va kompaniya tomonidan belgilangan boshqa omillarga qarab farqlanishi mumkin.
• Kredit muddatlari: Kreditlar 1 oydan 12 oygacha muddatga beriladi. Mijozlar oʻzlariga mos keladigan toʻlov muddatini tanlashlari mumkin, shuningdek, muddatidan oldin toʻlash imkoniyatlari ham mavjud.
• Komissiyalar: Kreditni rasmiylashtirish uchun kredit miqdorining 1% dan 2% gacha boʻlgan komissiya undirilishi mumkin. Toʻlov muddatini kechiktirganlik uchun esa har bir kechiktirilgan kun uchun kredit miqdorining 0.1% gacha jarima toʻlovi qoʻllanilishi mumkin.
• Garov: Isteʼmol kreditlari uchun odatda garov talab qilinmaydi. Yirikroq KOB moliyalashtirish paketlari uchun biznes daromadlarini tasdiqlovchi hujjatlar talab etilishi mumkin.

Depozit va karta mahsulotlari:

Uzum nafaqat kreditlar, balki boshqa moliyaviy xizmatlarni ham taklif etadi. Masalan, Uzum Bank ko-brendli Visa debet kartalarini chiqaradi. Ushbu kartalar oldindan tasdiqlangan kredit liniyalari bilan birga kelishi mumkin. 2025-yilning birinchi yarmida 2 millionga yaqin shunday karta chiqarilgan boʻlsa, yil oxirigacha bu koʻrsatkichni 5 millionga yetkazish rejalashtirilgan. 2025-yil sentabr oyida Uzum chakana depozit mahsulotini ishga tushirdi, bu esa mijozlarga yillik 8% gacha boʻlgan foiz stavkalari bilan egiluvchan muddatli depozitlar ochish imkonini beradi.

Ariza Berish Jarayoni, Mobil Ilova Xususiyatlari va Mijozlar Tajribasi

Uzumning raqamli ekotizimining asosiy ustunligi uning mijozlarga qulayligi va tezkorligidir. Ariza berish jarayoni va mobil ilovaning funksionalligi foydalanuvchilarning moliyaviy ehtiyojlarini qondirish uchun moʻljallangan.

Mijozlarni roʻyxatdan oʻtkazish va kredit olish jarayoni:

• Kanallar: Mijozlar Uzum xizmatlaridan mobil ilova (iOS va Android) yoki veb-sayt orqali foydalanishlari mumkin. Mamlakat boʻylab 1500 dan ortiq tovarlarni qabul qilish punktlari ham mavjud.
• Identifikatsiyani tasdiqlash (KYC): Raqamli identifikatsiyani tasdiqlash milliy elektron ID, selfi orqali yuzni solishtirish va yashash joyini tasdiqlovchi hujjatlarni yuklash orqali amalga oshiriladi. Bu jarayon toʻliq raqamlashtirilgan boʻlib, qogʻozbozlikni minimallashtiradi.
• Kreditlash qarorlarini qabul qilish: Uzum oʻzining sunʼiy intellektga asoslangan kredit ballash tizimini qoʻllaydi. Bu tizim mijozning elektron tijoratdagi xaridlar tarixi, mobil hamyonni toʻldirish maʼlumotlari va xulq-atvorga oid maʼlumotlarni tahlil qiladi. Bu esa kreditga layoqatlilikni tez va aniq baholash imkonini beradi.
• Mablagʻlarni ajratish: Kredit mablagʻlari real vaqt rejimida bank oʻtkazmalari, mobil pul elektron hamyoniga kredit orqali yoki yigʻish punktlaridan naqd pul olish orqali ajratiladi.
• Qarzni undirish: Toʻlov muddatlari kechiktirilganda, ilova ichidagi avtomatik eslatmalar, SMS xabarnomalar yuboriladi. Agar toʻlov 30 kundan ortiq kechiktirilsa, Uzum hamkorlikdagi qarz undirish agentliklari orqali harakat qiladi.

Mobil ilova xususiyatlari va foydalanuvchi tajribasi:

Uzum mobil ilovasi iOS va Android platformalarida mavjud boʻlib, foydalanuvchilar tomonidan yuqori baholanadi (App Storeʼda 4.7 yulduz, Google Playda 4.5 yulduz). Ilova nafaqat kredit xizmatlarini, balki butun Uzum ekotizimini birlashtiradi:

• Yagona bozor: Uzum Marketga toʻliq integratsiya, mahsulotlarni qidirish va xarid qilish imkoniyati.
• Raqamli bank boshqaruv paneli: Uzum Bank xizmatlariga kirish, kartalar va depozitlarni boshqarish.
• Bir tegishda BNPL toʻlovi: Xaridlarni boʻlib-boʻlib toʻlash xizmati bir tegishda faollashtiriladi.
• Sodiqlik dasturi: Uzumning sodiqlik dasturi bilan integratsiya, bonuslar va chegirmalarni taqdim etadi.

Mijozlarning fikr-mulohazalariga koʻra, Uzumning qulayligi va tezkorligi yuqori baholanadi. Biroq, baʼzi mijozlar eng yuqori yuklanish davrlarida yetkazib berishdagi baʼzi kechikishlar, telefon orqali mijozlarga xizmat koʻrsatishda kutish vaqtlari va ilova yangilanganidan keyin baʼzi texnik nosozliklar haqida shikoyat qilganlar. Shunga qaramay, 24/7 rejimdagi ilova ichidagi chat orqali yordam xizmati mijozlarning muammolarini tezkor hal qilishga yordam beradi, oʻrtacha javob berish vaqti 2 daqiqadan kamroqni tashkil etadi.

Raqobatchilar bilan Taqqoslash va Uzumning Bozor Pozitsiyasi

Uzum Oʻzbekistonning raqamli moliyaviy bozorida mustahkam oʻrin egallagan boʻlib, tezkor rivojlanishi tufayli sezilarli bozor ulushiga ega boʻldi. Kompaniyaning raqamli bank xizmatlari bozoridagi ulushi taxminan 40% ni, BNPL hajmining esa 50% ini tashkil etadi.

Asosiy raqobatchilar va Uzumning farqlari:

Oʻzbekiston bozorida Uzumning asosiy raqobatchilari orasida Apelsin Bank, Click Nasiya va Payme BNPL kabi kompaniyalar bor. Biroq, Uzum ulardan oʻzining oʻziga xos afzalliklari bilan ajralib turadi:

• Yagona ekotizim: Uzumning eng katta afzalligi – bu elektron tijorat, tezkor yetkazib berish, raqamli bank va qarz berish xizmatlarini bir platformada birlashtirgan yagona ekotizimdir. Bu mijozlar uchun qulaylik va samaradorlikni oshiradi.
• Oʻzining logistika tarmogʻi: Kompaniya oʻzining kuchli logistika tarmogʻiga ega boʻlib, bu Uzum Market va Uzum Tezkor orqali mahsulotlarni tezkor yetkazib berishni taʼminlaydi. Bu esa raqobatchilarda mavjud boʻlmagan noyob ustunlikdir.
• Kreditlashda sunʼiy intellekt: Uzum oʻzining AIga asoslangan kredit ballash tizimi orqali mijozlarning xaridlar tarixi va xulq-atvoriga oid maʼlumotlarni tahlil qilib, kreditga layoqatlilikni aniqlaydi. Bu esa tezroq va aniqroq kredit qarorlarini qabul qilish imkonini beradi.

Oʻsish va kengayish rejalari:

Uzum faol rivojlanish bosqichida boʻlib, kelajak uchun katta rejalarga ega:

• Xalqaro moliyalashtirish: 2026-yilning birinchi yarmida 300 million AQSH dollari miqdorida Yevroobligatsiyalar chiqarishni rejalashtirmoqda.
• IPO: 2027-yilda Gonkong, Abu Dabi yoki Nasdaq fond birjalarida birja bozoriga chiqish (IPO) niyatida.
• Xalqaro savdo integratsiyasi: 2025-yil oxiriga qadar Xitoy va Turkiya kabi mamlakatlar bilan transchegaraviy savdogar integratsiyasini yoʻlga qoʻyishni rejalashtirgan.

Hamkorliklar:

Uzum strategik investorlar va mahalliy hamkorlar bilan kuchli aloqalar oʻrnatgan. Tencent strategik investorlardan biri boʻlsa, VR Capital ham moliyaviy qoʻllab-quvvatlaydi. Mahalliy telekommunikatsiya kompaniyasi Ucell bilan ilova ichidagi toʻlovlar boʻyicha hamkorlik, shuningdek, Click milliy toʻlov tizimi bilan integratsiya Uzumning xizmatlarini yanada kengaytiradi.

Potensial Qarz Oluvchilar Uchun Amaliy Maslahatlar

Uzum Oʻzbekistonning moliyaviy bozorida tez surʼatlarda oʻsib borayotganini inobatga olsak, uning kredit mahsulotlari koʻplab aholi uchun jozibador variant boʻlishi mumkin. Biroq, har qanday moliyaviy majburiyatni olishdan oldin, potensial qarz oluvchilar baʼzi muhim jihatlarni diqqat bilan koʻrib chiqishlari kerak.

Uzum kreditlaridan foydalanishda eʼtibor berish lozim boʻlgan jihatlar:

• Shartlar va foiz stavkalarini oʻrganing: Uzum Nasiya orqali taqdim etiladigan kreditlarning foiz stavkalari (24-36% YFS) va komissiya toʻlovlarini (kredit miqdorining 1-2% gacha) diqqat bilan oʻrganing. Shuningdek, muddatidan oldin toʻlash imkoniyatlari va buning uchun qoʻllaniladigan shartlarni bilib oling. Barcha shartlar ilovada shaffof tarzda koʻrsatilganligiga ishonch hosil qiling.
• Toʻlov qobiliyatini baholang: Kredit olishdan oldin oʻz shaxsiy yoki oilaviy byudjetingizni sinchkovlik bilan tahlil qiling. Har oylik daromadingiz va xarajatlaringizni hisobga olgan holda, kredit toʻlovlarini muammosiz amalga oshira olishingizga ishonch hosil qiling. Agar toʻlov muddatini kechiktirsangiz, har bir kechiktirilgan kun uchun 0.1% gacha jarima toʻlovi qoʻllanilishini unutmang.
• Mobil ilovadan samarali foydalanish: Uzum mobil ilovasi kreditlarni boshqarish, toʻlovlarni amalga oshirish va shartnomalar holatini kuzatish uchun juda qulay vositadir. Ilovadagi barcha funksiyalarni oʻrganib chiqing va undan kredit majburiyatlaringizni nazorat qilish uchun foydalaning.
• Mijozlarga xizmat koʻrsatish: Agar savollaringiz yoki muammolaringiz yuzaga kelsa, Uzumning 24/7 rejimdagi ilova ichidagi chat xizmatidan foydalaning. Bu yordam olishning eng tezkor usuli hisoblanadi. Shuningdek, ilova yangilanganidan keyin paydo boʻlishi mumkin boʻlgan kichik nosozliklarga eʼtiborli boʻling va ularni darhol xabar qiling.
• Taqqoslash: Kredit olishdan oldin, Uzum takliflarini bozorning boshqa raqobatchilari, masalan, Apelsin Bank, Click Nasiya yoki Payme BNPL takliflari bilan taqqoslang. Bu sizga eng maqbul shartlarni tanlashga yordam beradi.
• Tartibga solish va litsenziya: Uzum Oʻzbekiston Markaziy bankining raqamli bank litsenziyasiga ega boʻlib, Raqamli rivojlanish agentligi nazorati ostida faoliyat yuritadi. Bu kompaniyaning ishonchliligi va tartibga solinishini anglatadi. Shaffof YFS koʻrsatkichlari, majburiy "sovutish davri" va ombudsman kanali mijozlar huquqlarini himoya qilishga qaratilgan.

Uzumning kredit mahsulotlari Oʻzbekistonning raqamli moliyaviy makonida muhim oʻrin tutadi. Uning qulayligi, tezkorligi va keng qamrovli ekotizimga integratsiyalashuvi koʻplab foydalanuvchilar uchun jozibador boʻlishi mumkin. Biroq, har qanday moliyaviy qaror qabul qilishda boʻlgani kabi, Uzum xizmatlaridan foydalanishda ham diqqatli boʻlish, shartlarni tushunish va oʻz moliyaviy imkoniyatlarini real baholash muhimdir.